مدیر حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری در خصوص حمایت‌های دولت از مساجد و با اشاره به وجود متولیان متعدد برای مساجد گفت: می‌طلبد که اعتبارات مساجد یکجا متمرکز و هدفمند شود و به جای پخش اعتبارات در نهادهایی چون فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون‌های مساجد، تبلیغات اسلامی، اوقاف، حوزه علمیه و... همه این اعتبارات در اختیار یک متولی واحد قرار گیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین اسحاق سعیدی، مدیر حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان در تبیین کارکردهای مسجد، اظهار کرد: از روزی که پیامبر اسلام(ص) سنگ بنای مسجد را در مدینه پایه‌گذاری کردند، این مکان مقدس به‌عنوان مرکز فرهنگی و آموزشی، تبلیغ و پایگاه سیاسی و اقتصادی بود و هر آنچه امروزه از سوی دانشگاه‌ها، حوزه، مراکز فرهنگی و تبلیغی و رسیدگی به امور اجتماعی مشاهده می‌شود، در آن دوران فقط مسجد آن‌را انجام می‌داد.

وی با ذکر اینکه آموزش قرآن و سوادآموزی در عهد پیامبر(ص) در مسجد انجام می‌شد، ادامه داد: ایشان همواره تأکید داشتند که آموزش از عبادت هم بالاتر است؛ هیچ پایگاهی به اندازه مساجد در اسلام نقش ایفا نکردند و جایی که اذان و نماز جماعت و سخنرانی و وعظ و خطابه برگزار می‌شود، یک کارکرد اجتماعی نیز دارد زیرا به تأکید پیامبر(ص)، مسلمانان در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند و روحیه همدلی و همراهی، پیوستگی و تعاون در جامعه افزایش می‌یابد.

سعیدی برکات تقویت صفوف مسلمانان را نیز یادآور شد و توضیح داد: این اتحاد و همدلی فرصتی است تا مسلمانان گره از کار یکدیگر باز کنند و برای خدمت به نیازمندان در عرصه‌های مختلف معیشتی، فرهنگی، بهداشتی و درمانی، عیادت از بیماران، تسهیل ازدواج جوانان و... هم‌افزایی کنند که اینها از کارکردهای اجتماعی مسجد است. 

مدرس حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری با طرح این پرسش که چرا امروزه کارکردهای مساجد مانند گذشته محقق نمی‌شود، بیان کرد: البته امروز هم بسیاری از مساجد فعال همین کارکردها را دارند و راه‌اندازی صندوق‌ها و خیریه‌های مساجد، انفاق و خیرات و مبرات و رفع مشکلات نیازمندان، تسهیل ازدواج، ایجاد شغل، رسیدگی به امور نیازمندان و بیماران و... از پایگاه مساجد اتفاق می‌افتد، لذا کارکردهای مساجد پابرجاست اما در مقایسه با گذشته کاهش یافته است.

چرایی کاهش کارکردهای مساجد 

سعیدی افزود: در بُعد آموزشی، مسجد در صدر اسلام یک پایگاه آموزشی محسوب می‌شد اما به تدریج با رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی و ایجاد شهرها و کلان‌شهرها، مراکز آموزشی نیز رشد یافت و امکانات و زیرساخت‌ها، امکانات و تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و... به سمتی پیش رفت که پاسخگوی کثرت جمعیت باشد و طبعاً محیط محدود مسجد پاسخگوی این نیازها نبود. همین وضعیت در مورد گسترش‌ فرهنگی و تبلیغی و دینی نیز حاکم بود که همه این تلاش‌‌ها در جهت ارتقای سطح فرهنگی و دینی جوامع اسلامی اتفاق افتاده است.

سعیدی با بیان اینکه به تدریج مدارس و دانشگاه‌ها و حوزه علمیه گسترش یافت، تصریح کرد: امروز علوم گسترده و متتوع شده و این تنوع‌ در علوم و پیشرفت و فناوری‌ها و تخصص‌ها، تشتت جمعیت و نیز محدودیت در امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی باعث شد که تمرکز مباحث آموزشی از مساجد به سمت نهادهای آموزشی و فرهنگی و دینی سوق یابد.

مدیر حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری تأکید کرد: اقتضای امروز این است که در کنار مسجد، مراکز علمی، فرهنگی، آموزشی، تبلیغی و دینی و اجتماعی فعال باشند تا کارکردهای مسجد را در سطحی وسیع و با رویکرد تخصصی محقق کنند. مثلاً اگر افزایش معرفت دینی یکی از اهداف مساجد است، امروز این رسالت را حوزه‌های علمیه محقق می‌کنند. یا بهزیستی و کمیته امداد و نهادهای خیریه و حمایتی از جمله مراکزی هستند که کارکرد‌های اجتماعی مسجد ناظر بر دستگیری از محرومان و نیازمندان را انجام می‌دهند که البته هیئت امنای بسیاری از مساجد نیز در این حوزه فعالند. 

سعیدی با بیان اینکه امروز هم مساجد صحنه حضور مردم هستند، اما انتظارها از جامعه دینی بیش از اینهاست، افزود: امروز ادارات و نهادها و مراکز آموزشی و دینی نیز دارای نمازخانه و حتی مسجد هستند. 

مدرس حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری با تصریح اینکه نهادهای متعددی متولی مسجد هستند، گفت: پرسش اینجاست که برای تقویت مساجد و تحقق اهداف این مکان دینی این متولیان چه وظایفی دارند؟ کارکردهای مسجد نباید معطل و روی زمین بماند و این مکان باید با همت متولیان و اهالی مسجد به یک پایگاه شبانه‌روزی تبدیل شود نه آنکه فقط در اوقات اذان و نماز ساعتی مساجد باز باشند و چه بسا همین هم در برخی مساجد اتفاق نیفتد.

مسجد؛ پایگاه شبانه‌روزی خدمت

سعیدی تأکید کرد: متأسفانه این کاستی وجود دارد که درب مساجد تنها در وقت نماز در سه وعده یا حتی دو یا یک وعده نماز باز می‌شود و در باقی اوقات شبانه‌روز مساجد بسته هستند؛ شایسته است که حتی اگر مساجد خادم دایمی ندارند از خدام افتخاری مساجد استفاده کنیم تا چراغ مساجد همیشه روشن و پذیرای مردم باشد. همچنین تمامی ارکان مسجد اعم از روحانی، هیئت امنا، خادم، نمازگزاران و اهالی مسجد و مراکز و پایگاه‌های مستقر نظیر کانون‌های فرهنگی هنری و بسیج باید در راستای ارتقای نقش مسجد در جامعه هم‌اندیشی و هم‌افزایی و همدلی داشته باشند.

وی افزود: این هم‌افزایی‌ها می‌تواند منجر به فعال کردن ظرفیت‌های مسجد شود و پایگاه‌های مختلف خدمات به مردم اعم از بهداشتی و درمانی و پزشکی، معیشتی و اقتصادی، فرهنگی و آموزشی و اجتماعی و... با همکاری نهادهای مختلف ارائه داده شود. متولیان پرشمار مسجد اعم از فرهنگ و ارشاد اسلامی، تبلیغات اسلامی، حوزه علمیه، اوقاف و امور خیریه، مرکز رسیدگی به امور مساجد و... نیز می‌توانند منابع و امکانات خود را در راستای تحقق این مهم تجمیع کنند.

سعیدی با اشاره به اینکه مسجد از قرآن و معارف قرآنی جدا نیست، بیان کرد: فلسفه مسجد، تحقق فرامین قرآن و ترویج فعالیت‌های قرآنی است و برخی مساجد در این زمینه برنامه‌های خوب و قوی دارند و فعالیت‌های آموزشی و ترویجی در حوزه قرآن و عترت(ع)، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و احکام دینی در دست انجام دارند که هیچ‌کدام خارج از مبانی و مفاهیم قرآنی نیست. 

وی برنامه‌ریزی جهت تبدیل مساجد به پایگاه‌های قرآنی را مهم ارزیابی کرد و توضیح داد: برنامه‌ریزی باید توسط هیئت امنا و روحانی مسجد انجام شود و به‌ویژه آموزش قرآن از پایگاه مساجد تقویت شود؛ همچنین دستگاه‌های متولی مسجد باید بتوانند مردم را به مساجد دعوت و جذب کنند و فرهنگ حضور در مساجد را اشاعه دهند. امروز ما مراکز و مؤسسات فراوانی داریم که مشغول آموزش و ترویج قرآن هستند و برای تقویت فعالیت‌های قرآنی مساجد می‌طلبد که این مراکز قرآنی با همکاری و هماهنگی متولیان و هیئت امنا، در مساجد نیز راه‌اندازی شوند.

سعیدی با تأکید بر اینکه مساجد مردمی هستند و عموماً درآمد ندارند، تصریح کرد: مساجد با کمک خادمان و هیئت امنا و وجوهات مردم اداره می‌شوند و اقشار مختلف مردم با محوریت روحانی و هیئت امنا و متولیان همواره‌ پای کار مسجد هستند؛ هنر متولیان و ارکان مساجد این است که بتوانند مردم را هر چه بیشتر جذب کنند و برای نقش‌آفرینی مسجد در تمامی عرصه‌ها از جمله فعالیت‌های قرآنی برنامه‌ریزی داشته باشند. متولیان باید بتوانند امکانات و زیرساخت‌های مساجد را جهت حضور پررنگ مردم فراهم کنند. 

مدیر حوزه علمیه چهارمحال‌وبختیاری با تأکید بر نقش روحانی محل در تبدیل آن به پایگاه قرآنی بیان کرد: دامنه کار و فعالیت مؤثر روحانی باید گسترده باشد، روحانی باید با کمک دیگر ارکان مسجد وقت بگذارد و همه را پای کار بیاورد، اهالی محل نیز باید همراهی و همدلی کنند تا شاهد مساجد پررونق و تأثیرگذار باشیم. 

اعتبارات مسجد به حوزه علمیه سپرده شود

سعیدی در خصوص حمایت‌های دولت از مساجد و با اشاره به وجود متولیان متعدد برای مساجد توضیح داد: به‌نظرم جا دارد اعتبارات مساجد متمرکز و هدفمند شود و مسجد به دست یک متولی واحد سپرده شود. می‌طلبد که اعتبارات مساجد یکجا متمرکز شود و به جای پخش اعتبارات در نهادهایی چون فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون‌های مساجد، تبلیغات اسلامی، اوقاف، حوزه علمیه و... همه این اعتبارات در اختیار یک متولی واحد قرار گیرد تا با برنامه‌ریزی و به شیوه هدفمند صرف تقویت مساجد شود.

این مدرس حوزه علمیه بیان کرد: می‌طلبد که اعتبارات در اختیار نهاد اعزام‌کننده روحانی یعنی حوزه علمیه یا تبلیغات اسلامی قرار گیرد، پرسش اینجاست اعتباراتی که در اختیار ارشاد قرار می‌گیرد، در چه مواردی  و آیا واقعاً در مساجد هزینه می‌شود؟ همچنین این پرسش وجود دارد که نقش روحانی مسجد در این اعتبارات چه تعریفی دارد و چرا بودجه مساجد به‌صورت هدفمند، برنامه‌ریزی و هزینه نمی‌شود؟ 

سعیدی گفت: علت غیرفعال بودن 50 هزار مسجد کشور از مجموع 75 هزار مسجد، همین عدم حمایت یا حمایت ناچیز دولت از نهادهای دینی است؛ پیشنهاد این است که اعتبارات مساجد در اختیار حوزه علمیه به‌عنوان متولی اعزام روحانی قرار گیرد و یک اعتبار ویژه برای مسجد و نیز روحانی در نظر گرفته شود تا در کنار ظرفیت هیئت امنا و اهالی مسجد و محله کارکردهای مساجد را محقق کنند که البته در این صورت، عنصر مهم نظارت نیز نباید مغفول واقع شود.