مشهور ترین نقل ، در تاریخ ولادت امام زین العابدین(ع) این است که آن حضرت در روز پنجشنبه ، پنجم شعبان المعظم سال 38 هجرى قمرى دیده به جهان گشوده است .

در سال تولد آن گرامى جز سال 38 معروفترین و صحیح ترین نظر شناخته مى شود، برخى از مورخان و محدثان به سال 37 و 36 و حتى 35 اشاره کرده اند.

در روز و ماه ولادت آن امام دو قول وجود دارد. بیشتر مورخان چنان که یادآور شدیم پنجشنبه ، پنجم شعبان را ترجیح داده اند. و برخى دیگر جمعه یا یکشنبه نیمه ماه جمادى الاولى را برگزیده اند.

مکان ولادت

همه منابع حدیثى و روایى ، به اتفاق ، زادگاه امام سجاد را مدینه دانسته اند.

برخى نویسندگان مانند ابن جریر طبرى امامى در کتاب دلائل الامامه ، حتى به خانه اى که امام سجاد (ع) در آن متولد شده اشاره کرده اند و گفته اند که آن حضرت در خانه فاطمه زهرا (سلام الله علیها) قدم به جهان نهاده است .

آنچه براى محققان منشا تردید شده ، این است که اگر سال هاى 38 یا 37 و یا 36 را سال هاى ولادت آن گرامى بدانیم این سال ها مقارن بوده است با جنگ جمل و حضور على علیه السلام و خاندان وى در عراق ، بنابراین حسین بن على و همسر وى نمى توانسته اند چنین سال هایى را در مدینه باشند.

ولى این اشکال به آسانى قابل پاسخگویى است ، چه این که سال هاى یاد شده ، سال هاى بحرانى و پرکشمکش بوده و حضور على علیه السلام و فرزندان او براى مقابله با اصحاب جمل صورت گرفته است و بعید نمى نماید که در چنین شرایطى ، حسین بن على علیه السلام همسرش را در مدینه گذاشته باشد تا در میان خویشاوندان و با آرامش کامل ، فرزند خود - على بن الحسین - را به دنیا آورد.

کنیه و القاب

براى امام زین العابدین علیه السلام ، این کنیه ها یاد شده است :

ابوالحسن ، ابومحمد ، ابوبکر ، ابوالحسین ، ابوعبدالله و ابوالقاسم.

در این میان ، مشهورترین کنیه آن حضرت نخست ابوالحسن و سپس ابو محمد است .

و اما القاب آن گرامى چنین است :

زین العابدین ، سید العابدین ، سجاد، ذوالثفنات ، قدوه الزاهدین ، سید المتقین ، امام المومنین , زین الصالحین ، منار القانتین ، الزکى ، الامین ، و سید المجتهدین .

مشهورترین القاب آن حضرت ، سجاد و زین العابدین مى باشد.

پدر و مادر

پدر ارجمند امام سجاد علیه السلام : امام حسین بن على علیه السلام سید الشهداء علیه السلام مى باشد.

برخى زین العابدین را بزرگترین فرزند حسین بن على علیه السلام دانسته اند ولى از بیشتر منابع تاریخى چنین استفاده مى شود که على اکبر - شهید کربلا - بزرگترین پسر خانواده بوده است و امام سجاد علیه السلام از وى سن کمترى داشته است و بر این اساس زین العابدین را على اوسط نامیده اند. مادر بزرگوار آن حضرت ، شهر بان ، دختر یزدگرد - آخرین شاه ساسانى - مى باشد. وى طى فتوحات شهرهاى ایران به دست مسلمانان اسیر گشت و از ایران به مدینه برده شد و در پرتو حمایت امیر المومنین علیه السلام آزاد گردید، به همسرى حسین بن على علیه السلام در آمد و افتخار یافت تا مادر امام زین العابدین علیه السلام باشد و نه امام معصوم از نسل او پدید آمد.

على علیه السلام درباره او به فرزندش حسین علیه السلام سفارش فرمود:از همسرت - شهر بانو - خوب محافظت و نگاهدارى کن و به او نیکى نما، چه این که در آینده اى نزدیک براى تو فرزندى خواهد آورد که بهترین اهل زمین خواهد بود.

این که شهربانو، در چه سالى دیده به جهان گشوده و در چه سنى به همسرى حسین بن على علیه السلام در آمده ، و پس از آن چند سال با آن حضرت زندگى کرده است ، مورخان و محدثان نظر قاطعى را ثبت نکرده اند.

نکته اى که بیشتر تاریخ نگاران یاد آور شده اند این که وى دختر یزدگرد بوده است و نیاکان پدرى او عبارتند از: پرویز، هرمز، انوشیروان ، قباد. پدرش ‍ آخرین پادشاه ساسانى است که با فتوحات اسلامى سلسله آنان منقرض ‍ گردیده است . از جمله نام ها و القابى که براى مادر امام سجاد علیه السلام یاد کرده اند به موارد ذیل مى توان اشاره کرد:

شهر بانو، شهر بانویه ، سلافه ، غزاله ، سلامه ، خولد برده ، جهان نویه , شهرناز , جهان شاه , حرار , خلوه , ام سلمه , فاطمه و مریم .

آن بانوى گرامى که افتخار مادرى ولى خدا و زینت عبادت گران را به دست آورده بود سوگندنامه ، پس از ولایت فرزندش ، با فاصله اى بسیار اندک جهان را بدرود گفت و على بن الحسین در داماد دایه اى پرورش یافت که هماره او را مادر صدا مى زد.