درباره هشت سال جنگ تحمیلی و چرایی و چگونگی وقوع آن بحث‌ها و گفت‌وگوهای زیادی انجام شده که برخی از آنها را می‌توان به عنوان سند نگهداری کرد. در میان گفت‌و‌گوهای انجام شده، آنچه از زبان فرماندهان جنگ انجام می‌شود غنای بیشتری دارد. در این زمینه ایکنا با امیر سرتیپ دوم خلبان جلال آرام، گفت‌و‌گویی انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.

ایکنا – در ابتدا پیرامون دفاع مقدس و چرایی و چگونگی وقوع آن توضیح دهید.

شرایطی که قبل از آغاز جنگ در کشور حاکم شده بود باعث شد کشورهایی که با ما دشمن بودند به فکر حمله به خاکمان بیفتند. این اتفاق نیز با این انگیزه رخ داد تا انقلاب اسلامی متوقف شود. یکی از طرف‌های آغاز جنگ هشت‌ساله آمریکا بود. آمریکا به واسطه تسخیر لانه جاسوسی کینه و عدواتی شدید نسبت به انقلاب اسلامی به دل گرفته بود به‌نحوی‌که آنها به صورت مستقیم، حمله نظامی انجام دادند؛ هجومی که در طبس ناکام ماند. پس از این شکست به صورت پنهانی شروع به تحریک عراق کردند که با ما رابطه خوبی هم نداشت. البته این کار روشی متداول برای کشورهای استعماری است. آنها وقتی می‌بینند کشوری برخلاف منافع آنها عمل می‌کند با تحریک دیگران سعی در از بین بردن خطر پیش‌آمده می‌کنند.

تحرکات جنگی عراق از ابتدای سال 59 در مرزها رخ داد و سپس موضوع کودتای نوژه (نقاب) پیش آمد. این کودتا اتفاقی منطقی نبود زیرا در آن شرایط انجام کودتا ممکن نبود. این کودتا منجر به ضعیف شدن ارتش شد زیرا عده‌ زیادی از نیروهای ارتش حذف شدند. این اتفاقات که کاملاً توسط نیروهای متخاصم برنامه‌ریزی‌شده بود اقدامی در جهت تضعیف ایران و تقویت عراق بود. حمایت از صدام به اندازه‌ای پرحجم بود که هرگونه امکانات و تسلیحاتی را در اختیارش قرار دادند.

همان‌گونه که گفتم تحرکات دشمن از ابتدای سال 59 شروع شد. ما در عملیات‌های شناسایی خود این مسئله را به روشنی می‌دیدیم اما متأسفانه به‌جای اینکه تلاش شود با تجهیز ارتش، دشمن را از فکر حمله باز دارند با کارهایی چون محدود کردن ارتش به دشمن جرئت بیشتر برای حمله دادند! اقدام برخی مسئولان نسبت به ارتش نیز در آن زمان با این بهانه انجام شد که اگر ارتش مجهز شود دست به کودتا خواهد زد! در چنین وضعیتی کشورمان در حداقل آمادگی قرار گرفت.

با وجود تمام اتفاقاتی که رخ داد بازهم دشمن در تحلیل‌های خود دچار اشتباه شد چون فکر می‌کرد در 48 ساعت خوزستان را اشغال و در یک هفته نیز تهران را به تصرف درخواهد آورد! جنگ در 31 شهریور آغاز شد. در این شرایط تنها نیروی ممکن لشکر 99 زرهی در خوزستان بود. این لشکر در نوک حمله قرار داشت ولی با اتفاقاتی که رخ‌داده بود تنها 48 درصد استعداد یک لشکر را داشت. البته لشکر 21 حمزه نیز به خوزستان اعزام شد. در مقابل این دو لشکر ناقص، عراق 10 لشکر زرهی را در مقابل ما قرار داد! در چنین شرایطی ایران وارد جنگ شد.

کمبودهای حاکم بر ارتش به اندازه‌ای بود که مجبور بودیم کارهایی انجام دهیم که به‌هیچ‌وجه از لحاظ نظامی صحیح نبود. برای مثال هواپیماهای خود را به جنگ تانک‌های عراقی می‌فرستادیم! درحالی‌که برای نبرد با تانک ابزار دیگری لازم است! با این کمبودها جنگ ادامه پیدا کرد و با ورود نیروهای مردمی و همچنین مجهز شدن سپاه، شرایط به گونه‌ای شد که در سال 68 دشمن مجبور شد قطعنامه 598 را قبول کند؛ قطعنامه‌ای که موجب آزاد‌سازی همه خاک این سرزمین شد.

ایکنا – منابع شفاهی ما در جنگ رزمندگان آن دوران هستند. چگونه می‌توان داشته‌های نظامی خود را ثبت کنیم تا نسل  آینده از داشته‌های نظامی کشورمان آگاه باشد؟

کار بزرگی که بعد از جنگ برای ثبت وقایع باید انجام می‌شد، رخ نداد و به صورت سلیقه‌ای و انحرافی برخی اتفاقات رقم خورد. یکی از تحریفاتی که به ماندگار شدن اسناد جنگ ضربه زد غلوهایی بود که پیرامون جنگ رخ داد. من یک شیعه معتقد هستم اما تصور کنید در کتاب‌های متعدد روایت‌هایی بیان می‌شود که ربطی به دین ندارد و تنها مروج خرافات است درحالی‌که اگر قرار بود برخی غلوها و خرافات صحت داشته باشد ما باید دشمن را به راحتی و به سرعت شکست می‌دادیم. این آسیب‌ها در طولانی‌مدت  باعث شد اعتماد مردم از بین رود.

ثبت واقعیت در جنگ، این است که به مردم بگوییم سرهنگ کهتری در نبرد آبادان چه تاکتیک‌هایی انجام داد یا اینکه تیمسار آبشناسان یا صیاد شیرازی چه کارهایی انجام دادند. اتفاقاتی که در جنگ رخ‌داده باید جمع‌آوری شده و در دانشگاه‌های افسری تدریس شود اما به جای انجام چنین کاری، دست به غلوهایی زدیم که تنها سرگرم کردن مردم را هدف دارد. البته در این راستا صداوسیما نیز به یاری آمد!

ایکنا – درباره حرکت‌های مردمی در جنگ و تأثیر آن در پیشبرد اهداف نظامی توضیح دهید.

وقتی از من برای سخنرانی درباره جنگ دعوت می‌شود سعی می‌کنم حرف‌های بزنم که رخ‌ داده است. هرچند در برخی مواقع ممکن است ناخوشایند باشد. مردم عادی با حضورشان در جنگ لجستیک پنهانی را به وجود آوردند که باعث موفقیت شد. برای مثال در اندیمشک یا دزفول حضور مردم در شهر، باعث شد دشمن نتواند شهر را اشغال کند. البته مردم عادی نجنگیدند اما حضور و کسب کار آنها، لجستیک پنهانی را به وجود آورد. این اتفاق در خرمشهر رخ نداد چون مردم شهر را ترک کرده و در نهایت خرمشهر سقوط کرد.